Chùa Mía - Ngôi chùa lưu giữ nhiều tượng nghệ thuật nhất Việt Nam  

Từ lâu, chùa Mía đã trở thành chốn linh thiêng và thanh tịnh của người dân Hà thành. Đây là một trong những địa điểm du lịch tâm linh ở Hà Nội mà du khách không nên bỏ lỡ. Vì vậy, khi đến chiêm bái ngôi chùa, bạn sẽ có cơ hội hiểu thêm về nét tín ngưỡng và con người nơi đây. Cùng VietAIR khám phá về ngôi chùa nổi tiếng này trong bài viết dưới đây nhé!

1. Chùa Mía ở đâu?

Chùa Mía là một trong những ngôi chùa cổ kính và nổi tiếng nhất ở xứ Đoài, tọa lạc thanh tịnh tại thôn Đông Sàng, xã Đường Lâm, thị xã Sơn Tây, cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 45km về phía Tây.

• Giờ mở cửa: tất cả các ngày trong tuần, sáng từ 07:00 đến 17:00
• Giá vé: miễn phí

Vùng đất xứ Đoài Sơn Tây luôn được nhắc đến như một miền quê yên bình, giàu truyền thống và mang đậm dấu ấn văn hóa dân tộc. Không chỉ gắn liền với tên tuổi các bậc anh hùng như Vua Ngô Quyền, Phùng Hưng,... nơi đây còn nổi bật với những danh thắng cổ kính như hồ Đông Mô, thành cổ Sơn Tây. Tuy nhiên, sẽ là một thiếu sót nếu không nhắc đến Làng cổ Đường Lâm, nơi tọa lạc của chùa Mía nổi tiếng linh thiêng và gắn liền với giai thoại liên quan đến bà chúa Mía

Chùa Mía, tên chữ là Sùng Nghiêm Tự, là một trong số hiếm những ngôi chùa cổ của miền Bắc vẫn còn lưu giữ được gần như nguyên vẹn kiến trúc truyền thống. Nơi đây không chỉ nổi tiếng bởi vẻ đẹp rêu phong, cổ kính, mà còn được biết đến như “bảo tàng tượng Phật” khi sở hữu hơn 280 pho tượng lớn nhỏ với giá trị nghệ thuật – tôn giáo đặc sắc bậc nhất cả nước. Ngôi chùa cũng gắn liền với truyền thuyết về bà chúa Mía, người phụ nữ có công tu bổ chùa và được nhân dân tôn kính ngưỡng vọng qua bao thế hệ.

Bước chân vào chùa Mía là như bước vào một không gian linh thiêng, tĩnh lặng – nơi thời gian dường như ngưng đọng giữa những mái cong cổ kính, hàng cây rợp bóng và mùi hương trầm thoảng nhẹ trong gió. Mỗi dịp đầu xuân hay ngày rằm, chùa lại đón hàng ngàn lượt du khách thập phương đến dâng hương, vãn cảnh và tìm về những phút giây an yên nơi cửa Phật.

2. Lịch sử xây dựng chùa Mía

Chùa Mía xưa kia tọa lạc trên vùng đất có tên là Cam Giá, còn gọi theo tiếng Nôm là Mía, vì vậy từ bao đời nay, người dân quen miệng gọi là chùa Mía – cái tên bình dị nhưng thân thuộc, gắn liền với đời sống văn hóa tâm linh của vùng đất Đường Lâm.

Theo văn bia cổ lưu giữ tại chùa, ngôi cổ tự này được khởi dựng từ năm 1621, tức cách đây hơn 400 năm. Ban đầu, chùa chỉ là một ngôi miếu nhỏ, được dựng nên để phục vụ tín ngưỡng dân gian của cư dân địa phương. Qua thời gian và những biến động của lịch sử, công trình đã bị hư hại, hoang phế phần nào.

Bước ngoặt lớn trong lịch sử chùa Mía là vào năm 1632, dưới thời chúa Trịnh Tráng, khi bà Ngô Thị Ngọc Diệu – một cung phi của chúa, người làng Nam Nguyễn, nay thuộc Sơn Tây – đã phát tâm kêu gọi nhân dân các làng Đông Sàng, Mông Phụ, Cam Thịnh chung tay góp công, góp của để trùng tu, tôn tạo lại ngôi chùa. Để ghi nhớ công đức của bà, chùa được đổi tên thành chùa Mía – vừa thể hiện gốc gác địa phương, vừa là cách tôn vinh bà chúa Mía – người có công lớn trong việc bảo tồn và phát triển Phật giáo nơi đây.

Người dân trong vùng sau đó đã tạc tượng bà Ngô Thị Ngọc Diệu, đặt trong chùa và dựng đền phủ riêng để thờ phụng, bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc. Theo thời gian, hình ảnh bà chúa Mía không chỉ là biểu tượng của công đức mà còn trở thành vị Thánh Mẫu trong tâm thức dân gian, được nhân dân tôn kính, cầu nguyện mỗi dịp lễ tết, rằm, mồng một.

Trải qua bao thế kỷ với những thăng trầm của lịch sử, chùa Mía vẫn bảo tồn được phần lớn kiến trúc truyền thống và hệ thống tượng Phật phong phú, độc đáo. Ngày nay, nơi đây không chỉ là một di tích văn hóa lịch sử quý giá của xứ Đoài mà còn là điểm đến tâm linh thu hút đông đảo khách thập phương tìm về chiêm bái và vãn cảnh.

3. Kiến trúc chùa Mía

Chùa Mía được xây dựng theo dáng hình chữ “Mục” (目) cổ truyền trên một ngọn đồi đá ong giữa thôn Đông Sàng, vùng đất linh thiêng của xứ Đoài. Kiến trúc chùa được chia thành ba khu chính, phân tách rõ ràng và hài hòa với cảnh quan thiên nhiên. Tổng thể chùa gồm đầy đủ các hạng mục tiêu biểu trong kiến trúc Phật giáo truyền thống: từ gác chuông, cổng tam quan, sân vườn, cây đa cổ thụ cho đến các công trình nội điện, tất cả đều được quy hoạch chặt chẽ và đồng bộ.

Từ cổng tam quan bước vào, du khách sẽ bắt gặp tháp Cửu Phẩm Liên Hoa cao 13 mét, gồm 9 tầng, được xây theo hình dáng như một ngọn bút thiên vươn lên bầu trời. Đây là nơi lưu giữ Xá Lợi Phật, mang ý nghĩa phong thủy là “trấn mạch” cho làng cổ Đường Lâm, tượng trưng cho sự bảo hộ và bình an. Cạnh đó là cây đa cổ thụ hàng trăm năm tuổi, rễ tua tỏa rộng, tỏa bóng mát quanh năm – một biểu tượng vừa tâm linh, vừa gần gũi.

Cổng tam quan của chùa Mía được xây dựng theo lối “trường hoa chắn mái”, với hai trụ lớn nối bằng cuốn thư khắc nổi ba chữ “Sùng Nghiêm Tự”. Hai bên cuốn thư là hình rồng chầu mặt nguyệt uốn lượn đầy sinh động, thể hiện rõ dấu ấn mỹ thuật truyền thống.

Kết nối giữa khu cổng và nội điện là khoảng sân gạch rộng rãi, thoáng đãng, rợp bóng cây xanh. Các công trình chính bên trong được bố trí theo kiến trúc “nội công ngoại quốc” – một lối sắp xếp tiêu biểu trong kiến trúc đình chùa thời Lê – Nguyễn. Dãy hành lang hình chữ Mục nối liền các hạng mục, tạo cảm giác liền mạch, kết nối giữa không gian tín ngưỡng và cảnh quan.

Khu vực tiền đường gồm 7 gian 2 chìa, với phần nổi bật là tấm bia rùa đá cổ khắc ghi niên đại tu bổ chùa vào năm Đức Long thứ 6 (1632), cũng là tấm bia cổ nhất còn lại tại chùa Mía.

Khu chánh điện là nơi thờ Tam Bảo – ba ngôi cao quý trong đạo Phật, đồng thời cũng có bàn thờ Mẫu Liễu Hạnh – thể hiện sự dung hòa giữa tín ngưỡng Phật giáo và Đạo Mẫu trong văn hóa Việt. Bên cạnh đó là khu bái đường bố trí song song với tiền đường, theo hình chữ Nhị (二), với khoảng sân ở giữa để đón ánh sáng tự nhiên – tăng tính thanh thoát cho toàn thể không gian.

Phía trong, khu Thiêu hương được thiết kế 3 gian 4 cột, là nơi trung chuyển giữa Bái đường và Thượng điện – nơi đặt tòa Kim Cương của Tam Thế Phật. Xung quanh Thượng điện còn có các động đắp bằng đất, trong đó đặt nhiều pho tượng cổ đặc sắc.

Đặc biệt, dãy Hành lang La Hán là một trong những điểm nhấn nghệ thuật của chùa Mía, với hệ thống tượng Thập Bát La Hán có hình dáng và biểu cảm sinh động, mỗi tượng là một cá tính, một triết lý sống được thể hiện qua ánh mắt và tư thế. Gian cuối hành lang là nơi đặt bàn thờ Đức Chúa Ông và Đức Thánh Hiền, thể hiện sự hòa quyện giữa Phật giáo và tín ngưỡng dân gian.

4. Khám phá hệ thống tượng Phật độc đáo tại chùa Mía

Chùa Mía không chỉ nổi tiếng là một di tích linh thiêng của xứ Đoài, mà còn được biết đến như một “bảo tàng tượng Phật” độc nhất vô nhị ở Việt Nam. Với tổng cộng 287 pho tượng được chế tác từ nhiều chất liệu khác nhau như đồng, đất nung và gỗ, hệ thống tượng Phật tại chùa không chỉ đồ sộ về số lượng, mà còn phong phú về hình dáng, sắc thái, thần thái và kỹ thuật điêu khắc.

Trong đó, có 6 tượng bằng đồng, 107 tượng bằng đất nung và đặc biệt là 174 pho tượng bằng gỗ, chủ yếu là gỗ mít – loại gỗ quý được ưa chuộng trong tạo tác tượng Phật xưa. Gần như mỗi bức tượng là một cá thể độc lập với biểu cảm riêng biệt, tư thế sinh động và được bài trí theo từng cụm hợp lý, thuận tiện cho việc tham quan, chiêm bái và nghiên cứu mỹ thuật Phật giáo.

Nổi bật trong hệ thống tượng tại chùa Mía là tượng Tuyết Sơn với vẻ gầy guộc, khắc khổ thể hiện sự tu hành khổ hạnh của Đức Phật, hay tượng Bá Đại Hòa Thượng (tức Đức Di Lặc) ngồi bành với nụ cười viên mãn, dáng vẻ hiền hòa nhưng toát lên sự uy nghiêm. Đặc biệt, tượng bà Chúa Mía – người có công lớn trong việc tu bổ chùa vào thế kỷ XVII – được tạc bằng gỗ mít nguyên khối, đặt trang trọng trong một khám gỗ cạnh Tam bảo điện, là biểu tượng tâm linh đặc biệt được người dân địa phương tôn kính.

Tam bảo điện – trung tâm của khu thờ tự – là nơi đặt ba pho tượng chính: Phật Bảo, Pháp Bảo và Tăng Bảo, tượng trưng cho ba ngôi báu trong đạo Phật. Phía trên cùng là bộ Tam Thế Phật, với Phật Thích Ca Mâu Ni đại diện cho quá khứ, A Di Đà tượng trưng cho hiện tại, và Di Lặc đại diện cho tương lai. Trong đó, pho tượng A Di Đà bằng đồng nguyên chất được xem là điểm nhấn nghệ thuật đặc sắc, với hình dáng ngồi thiền trên đài sen, tóc xoắn ốc và hai bên là tượng Địa Tạng và Mục Liên, hai đệ tử thân cận.

Ngoài các tượng Phật chính, chùa Mía còn sở hữu nhiều tượng Bồ Tát và hộ pháp với hình tượng phong phú: Quan Âm Nam Hải mang vẻ từ bi cứu khổ, Tứ Bồ Tát, Thập Bát La Hán, hay cặp tượng Phạm Thiên – Đế Thích đang đánh cờ – biểu trưng cho trí tuệ và nhân văn trong giáo lý nhà Phật.

Mỗi pho tượng không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật tôn giáo, mà còn gắn liền với giai thoại dân gian, kinh Phật và lời thuyết giảng sâu sắc, tạo nên chiều sâu tâm linh và sức sống trường tồn cho không gian cổ tự này.

5. Các điểm tham quan gần chùa Mía

Sau khi chiêm bái và vãn cảnh chùa Mía – ngôi cổ tự linh thiêng giữa lòng làng cổ Đường Lâm, du khách có thể kết hợp tham quan nhiều di tích lân cận, mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa đặc trưng của xứ Đoài.

• Đền thờ Phùng Hưng: Là đền thờ lớn nhất trong cả nước dành cho vị anh hùng dân tộc Phùng Hưng – người con ưu tú của vùng đất Đường Lâm. Công trình mang vẻ đẹp uy nghiêm, cổ kính, nổi bật với hệ thống hoa văn cung đình tinh xảo và những linh vật mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, thể hiện sự tôn kính của hậu thế với bậc tiền nhân.
• Lăng Ngô Quyền: Tọa lạc giữa cánh đồng xanh ngắt, đền thờ vua Ngô Quyền – người anh hùng mở đầu cho thời kỳ độc lập tự chủ của dân tộc. Từ khuôn viên đền, phóng tầm mắt ra xa, du khách có thể thu trọn khung cảnh làng cổ Đường Lâm từ trên cao, đẹp như một bức tranh thủy mặc.
• Đình làng Mông Phụ: Là trung tâm sinh hoạt tín ngưỡng và văn hóa của làng cổ, đình Mông Phụ mang dáng dấp đặc trưng của kiến trúc đình làng Việt truyền thống, với nhà sàn, mái ngói cong, kết cấu gỗ lim bền vững theo thời gian. Sự hài hòa giữa thiết kế kiến trúc và địa thế tự nhiên khiến nơi đây tạo được ấn tượng đặc biệt với du khách ngay từ lần đầu đặt chân đến.

6. Lưu ý khi đến chùa Mía Hà Nội 

Khi tham quan chùa Mía tại Hà Nội bạn cần lưu ý một số điều sau:

• Không nói chuyện ồn ào, tránh làm phiền người xung quanh và phá vỡ không gian thanh tịnh.

• Về trang phục, cần ăn mặc nghiêm túc, tránh mặc đồ quá ngắn (áo dây, váy ngắn, quần đùi,...) làm ảnh hưởng đến thuần phong mỹ tục của chùa. 

• Không tự ý chạm vào tượng, đồ thờ cúng hoặc hái hoa bẻ cành trong khuôn viên chùa.

• Không vứt rác bừa bãi, giữ gìn vệ sinh chung.

7. Hướng dẫn cách đi đến chùa Mía Hà Nội

Bạn có thể di chuyển đến chùa Mía bằng nhiều phương tiện khác nhau:

• Xe máy: Chùa Mía cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 50km. Bạn có thể chạy xe máy theo hướng Đại lộ Thăng Long, sau đó rẽ vào quốc lộ 32, đến thị xã Sơn Tây thì rẽ vào đường 414.

• Xe buýt: Bạn có thể bắt xe buýt số 70 từ bến xe Mỹ Đình đến bến xe Sơn Tây. Từ bến xe Sơn Tây, bạn đi taxi hoặc xe ôm đến chùa Mía. Hoặc xe buýt 92 dừng lại cổng chợ Mía và đi bộ 1 đoạn là bạn đến chùa Chùa Mía. Giá vé xe buýt từ 9.000 - 25.000đ/lượt.

• Xe khách: Bạn có thể bắt xe khách đi Sơn Tây từ các bến xe ở Hà Nội. Khi đến bến xe Sơn Tây, bạn đi taxi hoặc xe ôm đến chùa Mía.

Mong rằng bài viết trên đây của VietAIR đã cung cấp nhiều thông tin hữu ích cho chuyến tham quan chùa Mía Hà Nội sắp tới của bạn. Nếu bạn đang lên kế hoạch cho một chuyến hành hương hay đơn giản là muốn tìm về miền ký ức xứ Đoài đầy thi vị, thì Hà Nội chính là điểm đến lý tưởng để bắt đầu hành trình ấy.

Đặt vé máy bay giá rẻ đi Hà Nội ngay hôm nay tại VietAIR để nhận mức giá ưu đãi và khởi hành hành trình khám phá những giá trị văn hóa – tâm linh đặc sắc nhất miền Bắc Việt Nam.

Gọi ngay 1900.1796 để được đội ngũ VietAIR hỗ trợ tư vấn vé máy bay nhanh chóng và chuyên nghiệp!